Wypalenie zawodowe — jak rozpoznać, zapobiegać i dbać o siebie w pracy? Wywiad z Beatą Dyraga

Jest problem duży problem – 26% Polaków zmaga się z wypaleniem zawodowym. I tutaj pojawiają się – i mogą pojawić się – rozwiązania, czyli specjaliści od zarządzania poczuciem dobrostanu pracownika. 

Wypalenie zawodowe a dobrostan pracownika

Cóż to takiego – specjalista od zarządzania poczuciem dobrostanu pracownika? Rozszyfrujmy to. Ja myślę, że warto, bo trend jest coraz bardziej powszechny. Zajmuję się tym od 20 lat, jestem takim prekursorem, ale to jak ja zaczynałam, to wszyscy pukali się w głowę i mówili „tam jakieś wellbeingi, wellnessy”. Teraz faktycznie to już jest tak mocno umocowane. Jednak wiele osób pewnie nie wie, że tak naprawdę chodzi o to, iż firma zajmuje się – czy wspiera – pracowników, aby ich zdrowie psychiczne i fizyczne było lepsze, a także po prostu po to, by lepiej czuli się w firmie i chcieli w niej pracować.

Jak stres i wypalenie wpływają na różne typy pracy

Specyfika pracy każdego człowieka jest inna i każdy potrzebuje innego wsparcia. Innego pracownik fizyczny, który pracuje na taśmie czy w sklepie, innego kierowca, innego – ktoś, kto pracuje intelektualnie lub zarządza. Głównym elementem problemu jest stres, a stąd również problemy z wypaleniem zawodowym. Także wellbeing firmowy to wsparcie w różnych obszarach: dla jednego będą to skurcze łydek i problemy z nadgarstkami, dla kogoś kręgosłup, dla kogoś problemy związane ze stresem, a dla innego na przykład koncentracja. Firmy wspierają ludzi w tych obszarach, dzięki czemu pracownik jest nie tylko zdrowszy, ale także bardziej zaangażowany i chętniej pracuje.

Rola pracodawcy w zapobieganiu wypaleniu zawodowemu i dbaniu o ergonomię

Czy wspierają? Wspierają czy nie? Czy to wciąż pewne nowum? Zwłaszcza po okresie pandemii, który bardzo mocno dotknął nas wszystkich pracujących – jak to wygląda? Czy pracownik, który zauważa u siebie symptomy, może liczyć na opiekę ze strony pracodawcy? Co mówią statystyki? 

Liczby pokazują, że coraz więcej firm wspiera swoich pracowników – i to jest też to, co ja obserwuję, bo cały czas pracuję z tysiącami ludzi na co dzień: szkolę ich i prowadzę firmę. Widzimy, że coraz więcej firm sięga po różnego rodzaju narzędzia, by walczyć choćby z wypaleniem zawodowym czy w ogóle z tzw. mental health, czyli zdrowiem psychicznym. Wspierają też od strony ergonomicznej – tak, by ludziom się zdrowo siedziało czy pracowało, albo od strony zdrowego jedzenia, pracy zmianowej. Rozwiązań może być mnóstwo.

Chociażby po to, by zachęcić pracowników do podjęcia pracy w danej firmie – bardzo dużo rozwiązań jest po stronie pracodawcy. Ale myślę też, że ważne dla ludzi, a pewnie też dla naszych widzów, jest to, co można robić samemu. Z jednej strony jest to, co pracodawca robi – ja pokazuję pracodawcom, że warto, bo przekłada się to na to, że pracownik będzie obecny w firmie, nie będzie chorował, nie odejdzie i będzie bardziej zaangażowany.

Wellbeing jako odpowiedź na wyzwania biernej obecności w firmie

Jest takie fajne pojęcie – może o tym powiem – to się nazywa bierna obecność. To sytuacja, gdy ktoś jest w pracy, ale tak naprawdę go tam „nie ma”. Każdy z nas ma takie momenty, gdy wszystko idzie dobrze – nie tylko w pracy, ale i w domu. A czasami są dni, kiedy nic nie idzie. To jest właśnie wskaźnik tzw. biernej obecności.

To wszystko powoduje, że pracodawcy inwestują w wellbeing, bo to przekłada się na dobro całej organizacji. Ale ważne jest też, co sami robimy – bo pracodawca może wesprzeć, pomóc, wyciągnąć rękę, dać programy – takich rozwiązań jest bardzo dużo, pod warunkiem, że wie, iż coś złego się dzieje.

Jak menadżer może zauważyć i wesprzeć pracownika zmagającego się z wypaleniem?

Tu też pojawia się przestrzeń odpowiedzialności – po naszej stronie, ale też duża jest rola menadżera w organizacji. Jak pani Katarzyno powiedziała, pracodawca musi wiedzieć, musi zauważyć. Przy pracy zdalnej, której jest teraz bardzo dużo, gdy ludzie pracują w hybrydzie albo tylko w domu, menadżer musi widzieć to na Teamsach czy innym komunikatorze. Musi być dojrzały emocjonalnie, żeby to zobaczyć.

Ostatnio udzieliłam wywiadu dla Forbesa na temat wellbeingu menadżera – o tym, że menadżer przede wszystkim musi zadbać o siebie, a potem przenosić tę dojrzałość emocjonalną w dół. Musi umieć rozmawiać o emocjach, także tych trudnych, wychwycić pracownika wypalonego emocjonalnie, otworzyć temat, choćby na Teamsach, co dla wielu jest trudne. Trzeba umieć o siebie zadbać.

Jak rozpoznać objawy wypalenia zawodowego i zadbać o siebie?

Z perspektywy pracownika porozmawiajmy o tym, jak diagnozować swój stan. Czy sygnałem może być np. niedzielny poranek, gdy z lękiem myśli się o tym, co wydarzy się jutro, zamiast rozkoszować się odpoczynkiem? Gdy zamiast cieszyć się niedzielą, odczuwa się obawę przed poniedziałkiem. Jak to rozpoznawać i co robić? 

Jeśli mamy dobrego, przeszkolonego menadżera – świetnie. A jeśli nie, nawet gdy menadżer jest, finalna odpowiedzialność zawsze leży po naszej stronie. Trzeba jasno powiedzieć, że my sami odpowiadamy za swoje życie, zdrowie, psychikę. Możemy być wdzięczni, że ktoś nam pomaga, ale to my sami musimy działać.

Pokonywanie wypalenia przez codzienną praktykę wdzięczności

I tutaj na początku warto wspomnieć o wdzięczności. W Polsce wdzięczność i dostrzeganie dobra nie jest naturalne, co pokazują statystyki. Warto praktykować wdzięczność – czyli zauważać realne rzeczy, które mamy. Budzić się rano i powiedzieć: „Dziękuję, że mam dwie ręce, że mam pyszną kawę, że mam za co ubrać dziecko, że jest ładna pogoda, że świeci słońce, że mam mieszkanie…”. To jest jak szklanka do połowy pełna – praktyka wdzięczności nie „na siłę” czy „po amerykańsku”, ale po prostu zauważać to, co jest.

Poczucie wpływu a wypalenie zawodowe – kiedy walczyć, a kiedy odpuścić?

Tu pojawia się też sytuacja, gdy mam pracę, ale praca mnie męczy – męczą mnie ludzie, sytuacja, wykonywanie tego samego ciągle. Kiedy walczyć o swoje miejsce pracy, a kiedy pomyśleć o zmianie – małej lub dużej? Myślę, że to jest właśnie o tym.

To jest też fajne, co powiedzieliście – że czasem jest moment, w którym mogę zmienić. Ludzie bardzo często są w pracy, której nie lubią, ale narzekają i nic nie robią. To jest trochę o radzeniu sobie z poczuciem wpływu.

Covid, wojna i cała sytuacja geopolityczna sprawiły, że ludzie mają mniej poczucia wpływu niż kiedyś. A poczucie wpływu w życiu jest złudne – w ogóle mamy go mało. Teraz ludzie mają poczucie, że nie mają kontroli nad niczym, co jest trudne. Jedną z przyczyn wypalenia zawodowego jest właśnie utrata poczucia kontroli, nawet jeśli jest ono złudne.

Drugi aspekt: jeśli czegoś nie kontroluję, warto to odpuścić i się tym nie zajmować. Jeśli mam pracę, w której są rzeczy poza moją kontrolą, warto potraktować ją jak pakiet – wszystko w życiu jest pakietem. Dziecko jest pakietem – masz na nie wpływ, ale nie masz wpływu na to, że trzeba zmieniać pieluchy czy wstawać w nocy. Pakiet jest fajny, ja go chcę. Jeśli pakiet zawiera rzeczy, których nie lubisz, i rzeczy fajne, ale generalnie jest fajny – zauważaj to, co jest dobre. Nie narzekaj na to, co jest złe, tylko kup cały pakiet, bo na niektóre rzeczy nie masz wpływu.

To jest trochę o naszym narzekaniu – zauważaj dobre rzeczy, bo często ich nie widzimy. A jeśli się nie podoba – na dzisiejszym rynku pracy zawsze jest przestrzeń do zmiany.

Małe zmiany, które mają wielkie znaczenie dla zdrowia psychicznego

A propos profilaktyki wypalenia – to jest nasz styl życia, to co jemy, jak śpimy, wiele składowych. Jedną z kluczowych rzeczy, po którą sięgam na warsztatach, jest oddech. Mówię zawsze, że oddech jest twoją kotwicą – nawet jeśli siedzimy przy biurku, jak księgowa czy ktoś inny, masz oddech i możesz na chwilę zamknąć oczy, poczuć oddech. To moment, który otwiera ciało, relaksuje, uspokaja.

My jednak z takich rzeczy często nie korzystamy. Niech to będą dobre ćwiczenia dla nas i dla Państwa na dziś.

Cały wywiad dostępny na kanale YouTube

Chcesz skutecznie zadbać o zdrowie psychiczne i dobrostan w swojej organizacji?
Zapraszamy do udziału w naszych szkoleniach z zakresu Mental Health – to praktyczne warsztaty, które pomogą wprowadzić skuteczne metody wspierające zdrowie psychiczne pracowników oraz budować środowisko pracy sprzyjające zaangażowaniu i efektywności.

Dla tych, którzy chcą rozwijać kulturę dobrostanu i świadomie wspierać swój zespół, polecamy także szkolenia z zakresu Kultury Wellbeingu w organizacji.

Więcej informacji oraz ofertę naszych szkoleń znajdziesz tutaj:
Mental Health – Prodialog
Kultura Wellbeingu w organizacji – Prodialog